Ostale kategorije:
Na oko 230 kilometara južno od Beograda, a 5 kilometara severno od Trstenika, na levoj obali Ljubostinjske reke, šest vekova vremenu odoleva manastir Ljubostinja – zadužbina carice Milice Hrebeljanović…
Pomalo izolovan ali pristupačan, manastir se nalazi u dolini male planinske Ljubostinjske reke, okružen livadama, voćnjacima i šumama. Pred posedom je i veliki poligon za one koji biciklom, automobilima ili autobusima dolaze da posete ovo velelepno zdanje od neprocenjive istorijske vrednosti.
Srednjovekovni ambijent u malom
Kako prođete kapiju manastira, obuzima vas osećaj spokoja. Tišina. Sve je čisto i uređeno. Vazduh je svež, trava pokošena. S desne strane putića, kao naslikana, nalazi se crkva Uspenja Bogorodice, koja ima sve odlike spomenika moravske škole. Njenom spoljašnjem izgledu majstor je posvetio posebnu pažnju. Sve četiri fasade ukrašene su bogato izrezbarenim kamenim prepletima koji, u vidu širokih pojaseva, uokviruju prozore i vrata. U gornjem delu preovlađuju rozete ispunjene raznovrsnim čipkastim ornamentima. Oduševljen ovom sakralnom građevinom, francuski vizantolog Gabrijel Mije je jednom prilikom istakao da je crkva Uspenja Bogorodice u Ljubostinji moravsku arhitekturu dovela do savršenstva. Budući da je manastir danas ženski, u dvorištu crkve, pored konaka, nalazi se i malo groblje na kojem su sahranjivane igumanije.
Istorija u fragmentima
Ljubostinja je građena od 1388. do 1405. godine i zadužbina je carice Milice, žene cara Lazara, koja se ovde zamonašila zajedno sa brojnim udovicama srpskih vlastelina posle Kosovskog boja. Milica, monaški Evdokija, sahranjena je u crkvi sa leve strane ulaza. Nasuprot nje, sa desne strane, nalazi se grobnica njene drugarice Jefimije, supruge despota Uglješe, jedne od prvih žena u Srbiji koja se bavila književnošću. Kao dar manastiru, Jefimija je na crvenoj svili pozlaćenom žicom izvezla čuvenu „Pohvalu knezu Lazaru”, koja se danas čuva u Muzeju srpske pravoslavne crkve u Beogradu. Unutrašnji zidovi crkve ogoljeni su skoro u potpunosti. Od brojnih živopisa sačuvani su samo pojedini fragmenti koji predstavljaju caricu Milicu i cara Lazara, despota Stefana i njegovog brata Vuka, arhanđela Mihaila, Svetog Savu… Iz ovih prikaza vide se detalji koji su važni za proučavanje kulture tog vremena, kao što su običaji, odeća, nakit, insignije vladara. U crkvi se nalazi i vredan ikonostas iz 1870. godine koji je oslikao akademski slikar Nikola Marković iz Beograda.
Uprkos stradanjima
Pojedini zapisi svedoče da se u Ljubostinji služilo sve do kraja 17. veka, a manastir se posebno istakao za vreme Kočine bune 1788. godine. Odavde je narod pozivan na ustanak, koji je manastir pomogao hranom i drugim sredstvima. Iz osvete, Turci su zapalili Ljubostinju. Tom prilikom, u zidu manastira, našli su i blago koje je sakrila carica Milica, pa se zahvaljujući tome kruna cara Lazara danas nalazi u Istanbulu. Ljubostinja je obnavljana u toku 19. i 20. veka. Zanimljivo je da je, uprkos svim godinama stradanja, na kamenim vratima koja iz priprate vode u hram, sačuvan natpis „Protomajstor Borović Rade”. To je Rade Neimar iz narodnih pesama, graditelj Ljubostinje, dok je slikar Makarije svoje ime ostavio na luku iznad istih vrata.
Dušan Veselinović
