Ostale kategorije:
Vodimo vas u Pirot – grad na jugoistoku Srbije, nadaleko poznat po kulturnom nasleđu, gumarskoj i tekstilnoj industriji, te autentičnim gastronomskim specijalitetima: peglanoj kobasici, kačkavalju, jagnjetini sa Stare planine, roštilju, ali i po pirotskom ćilimu, čije su šare utkane u genetski kod čovečanstva. Zato ne čudi što je upravo ovaj grad pobednička destinacija konkursa za izbor "Izuzetne destinacije Evrope 2015" u Srbiji (European Destinations of Excellence – EDEN), koji je sprovela Turistička organizacija Srbije na temu “Turizam i lokalna gastronomija".
O bogatoj istoriji Pirota – tog "malog Jerusalima", svedoči srednjovekovno utvrđenje Momčilov grad, brojni manastiri, ali i sačuvani ostaci još iz vremena starčevačke i vinčanske kulture, gvozdenog doba, rimske i ranovizantijske kulture, te perioda pod Turcima. Kroz ovaj grad prolazio je važan antički put "Via Militaris", kasnije poznat kao "Carigradski drum", a danas – Koridor 10.
Jedan od najlepših svedoka prošlosti je i kuća trgovca Hriste Jovanovića, u narodu poznatog kao Mali Rista. Ova kuća na sprat, sagrađena je 1848. godine u balkansko-orijentalnom stilu. Pod zaštitom je države od 1953. godine, 1969. dobija aktuelni naziv Muzej Ponišavlja, a deset godina kasnije biva proglašena za spomenik kulture od izuzetnog značaja.
- U ovom objektu nalazi se stalna muzejska postavka, koja nosi naziv "Stara kuća Pirota" iz sredine 19. i s početka 20. veka. Cela postavka dočarava izgled bogatijih trgovačkih kuća u Pirotu iz ovog perioda. U prizemlju kuće smešten je ekonomski deo u kom se pripremala hrana, kao i takozvana "niska soba" za prijem Ristinih gostiju. Na spratu se nalaze "muška" i "ženska" soba, salon, gostinska i spavaća soba, kao i "sar'k" soba za odlaganje odeće, u kojoj se čuva i kasa iz apoteke Čeha Karla Skacela – kazuje Tatijana Karanović, kustos Muzeja Ponišavlja, čije su raskošne odaje poslužile kao adekvatna scenografija za Šotrine filmove "Zona Zamfirova" i "Ivkova slava".
Pirotska "vijagra"
Ovaj grad na Nišavi posebno je poznat po kafanskom meraku i etno restoranima, u kojima se na tradicionalan način spremaju čuvena lokalna jela, kao što su slagane, sukane i razvlačene banice, belmuž, punjena suva paprika, pečeno pirotsko jagnje, pohovana boranija, te sarmice u lipovom i vinovom listu... Pirotski ugostitelji se kunu da je njihov roštilj bolji od leskovačkog, a najprepoznatljiviji specijalitet ovog kraja nesumnjivo je peglana kobasica, u obliku potkovice, u čiju čast se u Pirotu održava sajam, svakog poslednjeg vikenda u januaru.
- Peglana kobasica se pravi u periodu od novembra do polovine februara i to od čistog junećeg, ovčijeg i kozjeg mesa. Meso mora da bude prečišćeno od svih žila i loja, kako se ne bi užeglo. Bez ikakve termičke obrade, aditiva i izlaganja dimu, kobasica se suši na promaji, tako što se 40 dana pegla flašom, i to dva puta dnevno. Naposletku se od tri kilograma mesa dobije svega kilogram kobasica – otkriva Predrag Stanković, pirotski ugostitelj i višestruko nagrađivani proizvođač peglane kobasice, čiji se ukus oplemenjuje dodavanjem paprike, belog luka, bibera, ali i lekovitih trava, zbog kojih ova kobasica ima i afrodizijačka svojstva, pa je zovu i "pirotska vijagra".
Tradicionalna receptura pirotskog kačkavalja
Kažu da afrodizijačko dejstvo ima i čuveni pirotski kačkavalj, koji se po tradicionalnoj recepturi proizvodi u Mlekarskoj školi "Dr Obren Pejić" u Pirotu. Sa veštinama pretvaranja ovčjeg, kravljeg ili mešavine ta dva mleka u "pirotski brend" upoznaje nas tehnolog Saša Petrović.
- Pirotski kačkavalj se proizvodi od domaćeg mleka, koje se u kazanima posirava na temperaturi od 25-30 stepeni, potom se presuje, čime dobijamo poluproizvod kačkavalja, takozvanu "baskiju", koja zri na sobnoj temperaturi – leti 5 sati, a zimi i do 5 dana. Zatim sledi pasterizacija: baskija se u korpi od leskovog pruća potapa u zasićeni rastvor vruće vode, temperature oko 76°C – objašnjava Petrović.
Nakon što su štetni mikroorganizmi uništeni, "testo" sira se ručno mesi. U toj fazi, u kačkavalj se dodaje jedini konzervans – krupna nejodirana so, koja se mešenjem ravnomerno raspodeljuje po glatkoj masi, a potom sledi kalupljenje kačkavalja.
- "Pogača" se pažljivo stavlja u kalup, kako plesan ne bi prodrla u unutrašnjost sira. Ovaj proces je jedan od najtežih poslova u mlekarskoj industriji. Posle se sir lagano buši, da bi se istisao vazduh – kazuje šef mlekarske radionice, u kojoj se dnevno napuni 40 ovakvih kalupa, težine oko 10 kilograma. - Sir u kalupima treba da odstoji 24 sata, kako bi se iscedila voda iz njega i kako bi poprimio oblik kalupa, nakon čega sledi sušenje i višemesečno zrenje kačkavalja. Na kraju se sa sira skida buđ, seče se na četvrtine ili se ceo vakumira u kese, i tako se distribuira u prodaju – navodi Petrović, dodajući da se najveći deo proizvedenog kačkavalja proda upravo u Pirotu.
Energija pirotskog ćilima
U ovom gradu, generacijski se prenosi i tradicija tkanja pirotskog ćilima, duga pet vekova. Vredni prsti tkalja iz zanatske radionice "Damsko srce", i danas na vertikalnom razboju, po strogo utvrđenim pravilima, izrađuju ćilime od fine predene vune ovaca sa Stare planine. Pirotski ćilim je jedinstven i po tome što nema lice i naličje, traje 100 godina i ima čudotvorne moći: otklanja negativnu energiju, čuva porodičnu slogu i štiti svog vlasnika.
- Po predanju, koje se vekovima prenosi sa kolena na koleno, šare pirotskog ćilima su simboli iz perioda nastanka čovečanstva. Sve šare služe za zaštitu od negativne energije, magnetnih polja i loših ljudi – otkriva Slavica Ćirić, rukovodilac radionice "Damsko srce".
Ukupno 95 šara sa 122 elementa uknjiženo je u katalog pirotskog ćilima, koji od 2002. godine nosi oznaku geografskog porekla. Ćilim i dobija naziv na osnovu šara u svom središnjem delu. Svaka šara ima posebno značenje, pa tako "đul" označava lepotu duha i tela, "kornjača" donosi dug i srećan život u blagostanju, "bomba" daje snagu i energiju muškarcima, dok je jedna od najpopularnijih šara "gugutka na vraško koleno".
- "Gugutka" je simbol radosti i sreće, a "vraško koleno" je najmisterioznija šara iz perioda nastanka čovečanstva i predstavlja životno kolo. Legenda kaže da se energija šare "gugutka na vraško koleno" spaja sa energijom vlasnika, štiteći ga čak i kad je van svog doma. Šara je toliko moćna da zaustavlja sve zlonamerne goste, a ima čak i snagu da im izvrće i lomi nogu – kazuje naša sagovornica, koja istinski veruje u energiju pirotskog ćilima, u čijim šarama je skriven genetski kod čovečanstva.
Turistički i sportsko-rekreativni centar
Osim po starim zanatima, pirotska opština nekada je bila poznata i po proizvodnji odeće, obuće i auto-guma. Period tranzicije, nažalost, bio je koban po mnoge firme, poput nekadašnjeg tekstilnog giganta "Prvi maj". No, opstala je gumarska industrija i čuvena firma "Tigar", koja danas uspešno posluje pod kapom internacionalnog brenda "Michelin".
Kako saznajemo od predsednika opštine, mr Vladana Vasića, Pirot svoju budućnost vidi u razvoju turizma, ali i sportskih sadržaja – poput novoizgrađenog zatvorenog gradskog bazena, čime će se ovaj grad pozicionirati kao turistički i sportsko-rekreativni centar jugoistočne Evrope. Manjkaju jedino smeštajni kapaciteti, ali će taj problem pokušati da reši novi hotel "AnaLux Spa" u samom centru grada, koji je zablistao na mestu nekadašnje ruine hotela "Pirot".
Autor: Biljana Bosnić
© "Turistički Svet"
