Manastir Gradac se nalazi u istoimenom selu na obroncima planine Golije. Udaljen je oko 12 km od Brvenika i Ibarske magistrale i 22 km od Raške. Ovaj manastir je zadužbina Jelene Anžujske, žene kralja Uroša I. Nema pisanih podataka o vremenu gradnje manastira, ali se veruje da je završen do 1276. godine. Osnovan je kao veliki muški manastir. Ktitorka ga je bogato opremila i o njemu se posebno starala. Bio je zaštićen masivnim zidom i imao je dva ulaza.
U manastirskom kompleksu nalazile su se građevine: velika Bogorodična crkva i manji hram Sv. Nikole Čudotvorca Mirlikijskog na steni, iznad ulaza u manastir. Od prve trpezarije, konaka i zidina koje su opasivale manastirski kompleks sačuvani su temelji. U velikoj crkvi posvećenoj Bogorodici (Blagovesti) bilo je položeno telo kraljice Jelene po njenom upokojenju 1314. godine.
Krajem XVI veka manastir je kratko obnovljen, međutim, samo nekoliko godina kasnije, oko 1600. godine, za vreme Austrijsko-turskog rata je opusteo. Tom prilikom monasi su sakrili mošti svete kraljice na mesto koje ni do danas nije poznato. Tek sredinom XX veka manastir je potpuno obnovljen.
Unutrašnji prostor Bogorodičine crkve u Gradcu je jedan od najlepših u srpskoj srednjevekovnoj arhitekturi. Uz jedan od kamenih, masivnih zidova srednjevekovnog konaka, podignut je novi konak, koji je osvećen krajem 1990. godine kada je i obnovljen monaški život. Mali hram Svetog Nikole, smešten je na jugoistočnoj periferiji manastirske porte.
Gradac je danas ženski manastir i jedan od najaktivnijih srpskih srednjevekovnih kulturno-istorijskih spomenika.
Foto: TO Raška
A member of Alco Group
